Lịch sử tiếng Séc

9 tháng 8, 2023

kiến thức

Tiếng Séc, hay người Séc gọi một cách nhẹ nhàng là "chestina", đã phát triển dần dần và biến đổi không ngừng trước khi có được diện mạo hiện đại. Tác giả của blog GoStudy Alexandra Baranova cho biết.

Tiếng Séc là một phần của nhóm ngôn ngữ Slav, bao gồm cả tiếng Slav cổ, tiếng Bulgaria, tiếng Serbia, tiếng Croatia, tiếng Slovenia, tiếng Slovak, tiếng Ba Lan và tiếng Ukraina. Sự giống nhau trong cách viết và phát âm của nhiều từ giải thích nguồn gốc chung của chúng từ ngôn ngữ Proto-Slav. Sự khác biệt về giọng nói trở nên rõ ràng hơn sau khi người Slav bắt đầu định cư ở những vùng mà họ chiếm giữ kể từ đó.

Giai đoạn cổ đại nhất: cuối thế kỷ X – giữa thế kỷ XII.

Không có bằng chứng bằng văn bản nào còn sót lại từ thời kỳ này. Tiếng Latin và Xla-vơ Giáo hội cổ đã được sử dụng để ghi chép.

Giai đoạn phong kiến: giữa thế kỷ XII – cuối thế kỷ XIII.

Vào thời gian này, xuất hiện các bản dịch tiếng Séc đầu tiên của các từ và cụm từ riêng lẻ. Đối với chữ viết của họ, ban đầu chỉ sử dụng bảng chữ cái Latin, nhưng trong thế kỷ 13, các digraphs và trigraphs bắt đầu xuất hiện – chuỗi gồm hai hoặc ba chữ cái ghi lại các âm không có chữ Latin tương đương. Ví dụ, "ш", tức là "š" ngày nay được viết dưới dạng kết hợp của "ss". Chương Litomerice (tiếng Séc. Zakládací listina litoměřické kapituly), trong đó có hai câu được viết bằng tiếng Séc, được coi là bằng chứng bằng văn bản sớm nhất.

Giai đoạn "Văn học": thế kỷ XIV

Vào thế kỷ 14, các tác phẩm văn học thuộc nhiều thể loại khác nhau được viết bằng tiếng Séc. Dần dần, "cheshtina" bắt đầu thâm nhập vào các tài liệu hành chính. Việc sử dụng các digraphs "ye", "rz", "zz", "ss" vẫn tiếp tục; các chữ cái "i" và "y" được coi là có thể hoán đổi cho nhau.

Giai đoạn "Hussite": thế kỷ XV

Cho đến thời điểm này, tiếng Séc bằng văn bản và bằng lời nói có sự khác biệt đáng kể – không có yếu tố nói trong văn bản. Vào thế kỷ 15, cái gọi là ngôn ngữ dân gian dần hình thành và sự khác biệt bắt đầu mờ đi.

Cùng lúc đó, theo quyết định của nhà cải cách nhà thờ và hiệu trưởng Đại học Praha, Jan Hus, một cuộc cải cách tiếng Séc đã được thực hiện. Để đơn giản hóa ngôn ngữ bằng văn bản, ông là người đầu tiên sử dụng một hệ thống dấu phụ, mà chúng ta biết đến với tên gọi là "charka", "gachek", "kruzhek". Các nguyên âm dài bắt đầu được biểu thị bằng "charka" và "kruzhek", và sự kết hợp của một số phụ âm được thay thế bằng "gachek". Digraph được giữ lại chỉ để biểu thị chữ "ch".

Giai đoạn "Chủ nghĩa nhân văn": thế kỷ XVI – đầu thế kỷ XVII

Một vòng mới trong lịch sử phát triển của tiếng Séc được đánh dấu bằng việc nó được sử dụng tích cực trong cộng đồng khoa học. Những người theo chủ nghĩa nhân văn đã thành thạo "chestina" đã nỗ lực rất nhiều để cải thiện nó về mặt ngữ pháp và từ vựng.

Sau khi phát minh ra in ấn sách, Cộng đồng anh em Séc(tiếng Séc. Jednota bratrská) đã có ảnh hưởng lớn đến chính tả tiếng Séc. Dấu hai chấm, dấu chấm, dấu chấm than và dấu chấm hỏi xuất hiện trong hệ thống dấu câu, và sự khác biệt được thiết lập về mặt hình thái giữa các danh từ giống đực động vật và bất động vật. Bước tiếp theo hướng tới hình thức ngày nay của tiếng Séc là việc xuất bản một cuốn sách giáo khoa – tác phẩm của Vavrynets Benedikt Nudozhersky "Hai cuốn sách về ngữ pháp tiếng Séc 1603". Những nỗ lực đầu tiên nhằm hệ thống hóa ngữ pháp được thực hiện bởi nhà văn và dịch giả theo chủ nghĩa nhân văn Jan Blagoslaw vào năm 1571. Tuy nhiên, người ta tin rằng phiên bản "Ngữ pháp tiếng Séc" của ông chưa được phát triển đầy đủ.

Vào thời điểm đó, bản dịch Kinh thánh mới (tiếng Séc. Bible kralická) được coi là một kiểu mẫu của văn học bằng văn bản.

Giai đoạn Baroque: Thế kỷ XVII – cuối thế kỷ XVIII

Thời kỳ hoàng kim của tiếng Séc đã bị thay thế bằng sự suy tàn của nó do sự gia nhập của Bohemia vào lãnh thổ của Đế chế Habsburg. Việc mất độc lập đã dẫn đến việc tiếng Đức trở thành ngôn ngữ chính thức của nhà nước, hay theo cách gọi của người Séc là "nemchina". Tiếng Đức đã chinh phục không gian văn hóa: đó là ngôn ngữ của tầng lớp quý tộc, sách được viết và các công trình khoa học được xuất bản. Chủ nghĩa Đức dần dần thâm nhập vào tiếng Séc, ngôn ngữ này vẫn được lưu hành tích cực trong dân chúng và trong giới di cư ở nước ngoài.

-Giai đoạn phục hưng: cuối thế kỷ XVIII – thế kỷ XIX

Trong thời gian này, quá trình hình thành Cộng hòa Séc hiện đại bắt đầu, kéo theo sự hồi sinh của tiếng Séc. Những người truyền cảm hứng tư tưởng và những nhân vật chủ chốt bao gồm các nhà văn, nhà sử học, giáo viên, nhà khoa học, dịch giả và những nhân vật sáng tạo nổi bật, chẳng hạn như Josef Jungmann, Bozena Nemtsova, Magdalena Dobromila Rettigova, Jan Evangelista Purkyne, v.v. Tất cả họ đều góp phần mở rộng vốn từ vựng của tiếng Séc và thanh lọc nó khỏi chủ nghĩa Đức. Josef Dobrovsky đóng vai trò quan trọng trong lịch sử tiếng Séc. Ông đã xuất bản một loạt bài tiểu luận, trong đó ông xây dựng các quy tắc ngữ pháp cơ bản của "chestina", bao gồm cả việc chia động từ thành các lớp. Trong nửa đầu thế kỷ XIX, một cuốn từ điển tiếng Séc-Đức gồm 5 tập của Josef Jungman đã được xuất bản, và trong những năm 1960 và 1970, bộ bách khoa toàn thư tiếng Séc đầu tiên đã xuất hiện.

-Giai đoạn hiện đại: Thế kỷ XX – nay

Ngay từ những năm 40 của thế kỷ XIX, kiến thức về ngôn ngữ văn học Séc đã không còn là đặc quyền của tầng lớp thượng lưu trong xã hội. Những từ cổ dần biến mất khỏi cách nói, số lượng cấu trúc cú pháp phức tạp giảm đi, ngôn ngữ ngày càng trở nên sinh động hơn, mang đậm nét dân gian.

Năm 1902, "Quy tắc chính tả tiếng Séc" của Jan Gebauer đã được xuất bản, trong đó ông nhấn mạnh các quy tắc hình thái học cơ bản. Năm 1920, tiếng Séc được công nhận chính thức. Sự chiếm đóng của Đức trong Chiến tranh thế giới thứ hai đã đe dọa đưa chủ nghĩa Đức trở lại từ vựng tích cực của người Séc, nhưng không có thay đổi đáng kể nào xảy ra.

Trong một thế kỷ, tiếng Séc đã trải qua một số cải cách "trong nước"; phiên bản mới nhất của các quy tắc chính tả được thiết lập bởi Viện Ngôn ngữ Séc tại Viện Hàn lâm Khoa học vào năm 1993. Với sự phổ biến ngày càng tăng của tiếng Anh và việc đưa nó vào giáo dục học đường, "chestina" bắt đầu trở nên phong phú hơn với chủ nghĩa Mỹ và chủ nghĩa Anh. Ngoài ra còn có các quy tắc phát âm và biến cách của các từ nước ngoài.

Giống như bất kỳ ngôn ngữ "sống" nào, tiếng Séc tiếp tục thay đổi dần dần. Hiện nay, phổ biến nhất là "obecná čeština" – một dạng ngôn ngữ để giao tiếp hàng ngày. Nó không chứa các cách nói phức tạp đặc trưng của ngôn ngữ Séc "văn học", nghe có vẻ lạ và khác thường. Các nhà ngôn ngữ học tin rằng các yếu tố của "tiếng Séc đại cương", ngược lại, dần dần thâm nhập vào các thể loại văn học khác nhau.

Có một số trình độ "tiếng Séc đại cương" mà người nước ngoài có thể thông thạo ngôn ngữ này. Chúng tương ứng với hệ thống CEFR của Châu Âu và được ký hiệu là A1, A2, B1, B2, C1, C2. Ba trình độ đầu tiên là đủ để giao tiếp đơn giản hàng ngày, trình độ B2–C2 cho thấy trình độ ngôn ngữ rất tốt để học tập hoặc làm việc.

Mặc dù tiếng Séc có những điểm tương đồng với các ngôn ngữ Xla-vơ khác, nhưng nó không dễ học như thoạt nhìn.

Cần phải: